Armia Krajowa w Bożejewie

Działalność konspiracyjna w okresie październik 1939 r.- czerwiec 1941 r.

Podczas okupacji sowieckiej w gminie Wizna zaczęła powstawać komórka konspiracyjna której twórcą byli oficerowie, nauczyciele i działacze społeczni. Z własnej woli i potrzeby serca podjęli oni wysiłek stworzenia podziemnej organizacji do waliki z okupantem.

Organizacją podziemia w Bożejewie zajął się st. Sierż. Jan Jagielski pseudonim „Zorza” przybyły do wsi jesienią 1939 r. Jako pierwsi przysięgę przed nim złożyli kpr. Rez. Stanisław Szczęśniak pseudonim „Polarny” z Bożejewa oraz kpr. Wincenty Pruszko z Janczewa. Otrzymali zadanie utworzenia kilkuosobowych sekcji.

W pierwszym okresie na terenach obu okupacji (Niemieckiej i Sowieckiej) pracą nad scalaniem komórek konspiracyjnych zajmowała się Komenda Główna Służby Zwycięstwu Polski. Z chwilą przekształcenia SZP w Związek Walki Zbrojnej w przyjętym statusie dokładnie określono strukturę organizacyjną związku. Kraj został podzielony na Obszary i Okręgi zaś Okręgi dzieliły się na Inspektoraty, Obwody, Rejony i Placówki.

Placówka nr 6 Wizna obejmowała obszar dawnej gminy Bożejewo oraz wsie położone w widłach Biebrzy i Narwi (łącznie 34 wioski). W placówce działało 5 plutonów zaś w każdym z plutonów działało po kilka drużyn. Drużyna Bożejewo należała do 3 plutonu.

W skład plutonu 3 wchodziły drużyny:

• w Bożejewie (Bożejewo Stare, Bożejewo Nowe i Taraskowo)
• w Janczewie
• w Kramkowie

Plutonem dowodził jego organizator sierż. Zaw. Jan Jagielski ps. „Zorza” zamieszkały w Bożejewie. Jego zastępcą był kpr./plut. Stanisław Szczęśniak ps. „Polarny” równiż mieszkający w Bożejewie.

Drużynami dowodzili:

• w Bożejewie - kpr. Stanisław Kraiński ps. „Polak” i jego zastępca kpr. Stanisław Kalinowski
• w Janczewie – kpr. Wincenty Pruszko i jego zastępca kpr. Antoni Mieczkowski ps. „Guzik”
• w Kramkowie – nie udało się ustalić kto dowodził ale wiadomo, że duży wpływ na organizację podziemnego życia miał Wojciech Zawadzki ps. „Zagroda"

Sierż. Jan Jagielski "Zorza", Dowódca plutonu 3	Żołnierze podziemnego wojska z Bożejewa od lewej: Stanisław Kraiński „Polak”, Adam Białobrzewski „Koń” 1944r.	Kpr. Stanisław Kraiński „Polak” dowódca drużyny w Bożejewie

Wykaz żołnierzy AK plutonu 3

Członkowie oddziału brali udział w różnych akcjach przeciwko okupantom. Sier. Adam Białobrzewski ps. „Koń” uczestniczył w akcji odbicia inspektora suwalskiego kpt. „Żyły” z aresztu w Wiźnie, brał udział w przygotowaniach do akcji „Burza”, w późniejszym okresie należał do zgrupowania kpt. Mjr. Stanisława Cieślewskiego ps. „Lipiec”. Z wielu akcji w których brał udział największy rozgłos zyskało opanowanie Grajewa oddziały AK i uwolnienie więźniów.

Maria Nerwińska ps. „Maria” pracowała na posterunku żandarmerii w Wiźnie jako kucharka. Do szeregów Armii Krajowej została zrekrutowana przez Józefa Tyszkiewicza ps. „Syrena”. Jej zadaniem było informowanie AK o tym co się dzieję w tej placówce. Na podstawie przekazywanych informacji dowództwo AK organizowało odbicia więźniów i inne akcje.

Warto również wspomnieć o Janie Jagielskim ps. „Zorza”. Urodził się 10 września 1896 r. w Szczucinie. Jako ochotnik brał udział w wojnie z bolszewikami w latach 1919-1920. Po wojnie ukończył szkołę podoficerską. W stopniu sierżanta uczestniczył w wojnie obronnej w 1939 r. Po powrocie z wojny osiedlił się w Bożejewie gdzie zorganizował pierwsze komórki konspiracyjne. W 1942 r. objął dowodzenie plutonem 3.

Niestety o działalności pozostałych członków AK nie znalazłem żadnych informacji. Jeżeli wiesz coś na temat działalności Armii Krajowej w Bożejewie byłbym wdzięczy za kontakt ze mną.

Więcej informacji o działalności Armii Krajowej w okręgu Wizna można znaleźć w książce „Na placówce AK” Stanisława Gawrychowskiego. Na podstawie tej lektury powstał artykuł.